آناهیتا جوادپور – کت‌مپ را می‌توان بهانه‌ای برای ملاقات دوباره دانست. هر یک از یادگاری‌هایی که تاکنون با آن‌ها رو به رو شدیم نمادی از خاطرات جمعی ما در مکان و یا زمان‌های مختلف است. در همین خصوص پس از گشت و گذاری در اقصی نقاط تهران و ایران و هم‌چنین بازیابی خاطراتمان، همسفر شما در جاده پر پیچ و خم چالوس هستیم.
قطعا این روایت تازه کت‌مپ با حضور شما زیبا و شنیدنی‌تر خواهد شد.
پس از خواندن قصه جاده چالوس به نوع همراهی کت مپ در ایجاد این خاطره جمعی نو خواهیم پرداخت.
«تمام راه‌هایی که تا به امروز در اطراف و اکناف مملکت ایجاد شده، هر یک دارای منافع محلی و عمومی است اما از جهت مزایا و کیفیت‌های طبیعی، راه چالوس در درجه اول اهمیت قرار دارد.» – علی منصور (وزیر وزارت‌خانه طرق و شوارع در سال ۱۳۰۸)
مقدمه‌ای بر پیوند پایتخت با دریا
سقوط دولت صفویان و به دنبال آن بالا گرفتن جنگ‌های داخلی، کشمکش‌های موجود در میان خاندان زندیه و قاجار، جاده‌های ایران را به زوال و نابودی کشیده بود. در همین خصوص در أواخر دوره قاجار در طول جنگ جهانی اول جاده مال‌رو چالوس و هراز در مقطعی به دستور ناصرالدین شاه، توسط گاستیگیرخان (مهندس اتریشی) به اندازه عبور همزمان چند اسب در کنار یکدیگر به همراه درشکه تعریض شد.
هم‌چنین پس از به قدرت رسیدن رضاشاه، مصادف با شروع دوره پهلوی اول به منظور مقابله احتمالی با بلوشیک‌ها و یا به قول برخی از حکایت سرکشی به أموال خود که با دستگیری مبارزان مشروطه‌خواه، آن‌ها را غصب و گسترش داده بود، توسعه راه‌های ایران در الویت قرار گرفت.
این امر را می‌توان مقدمه‌ای بر احداث جاده چالوس و پیوند پایتخت با دریا دانست. شاید جالب باشد بدانید که بر اساس اسناد آرشیو ملی ایران، مطالعه، طراحی و ساخت جاده کرج – چالوس در سال ۱۳۰۹ توسط مهندس چرنتلسکی طراحی و نقشه‌برداری شد. (یاد بود چرنتلسکی در جاده چالوس به چشم می‌خورد.)
لازم به ذکر است که عملیات اجرایی و ساخت این جاده که در روزگاری نه چندان دور تنها باریکه‌ای مال‌رو بود، در سال ۱۳۰۸ آغاز و در روز دهم آذر‌ماه ۱۳۱۲ با فرا گرفتن قطر رشته کوه‌های البرز افتتاح و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
هر کلنگ یک ریال
جاده امروزی چالوس، یکی از زیباترین و محبوب‌ترین جاده‌های ایران است که هر ساله پذیرای مسافران زیادی است. این جاده که در فهرست جاده‌های وزارت راه و ترابری، لقب جاده ۵۹ را دارد توسط ۳۱۹۳ نفر (۸۲۰ نفر کوه‌بر، ۱۲۰ نفر استادکار و ۲۲۵۳ نفر کارگر ساده) ساخته شده است. هم‌چنین گفته می‌شود برای بالا بردن انگیزه کارگران به ازای هر ضربه کلنگ، سکه‌های یک ریالی به آن‌ها تعلق می‌گرفت.
جاده چالوس به مثابه یک یادگاری
ما در کت‌مپ خاطرات شما را در قالب نمادهایی گوناگون به عنوان یادگاری از زمان و یا مکان به تصویر می‌کشیم.
در همین خصوص توجه شما را به خاطره ناصر الدین شاه از جاده چالوس جلب می‌کنیم:
«امروز باید برویم اوشان.
امروز باید برویم به شهرستانک.
امروز باید برویم گچسر…. هرچه راندیم، جای ناهار افتادن نداشتیم. تا رسیدیم به نسا و سرِنسا و ملک‌والی؛ آنجاها هم جای خوب نبود. بالای گردنه‌کندوان هم مِه گرفته است؛ بادِ مِه سردی از جلو می‌زد.
امروز باید برویم آن طرفِ گردنه، به کندوان.
آمدیم تا رسیدیم به آزادبر.
امروز باید برویم زیر گردنه سیاه‌بیشه،
ان‌شاءالله تعالی باید رفت به آن طـرفِ هـزارچم و به مُکارود.»
برگرفته از خاطرات و سفرنامه‌های ناصرالدین شاه.
در این مسیر یادی کنیم از نیما یوشیج (پدر شعر نو ایران) که در مسیر جاده چالوس (ده یوش) زندگی می‌کرد. خاطرات شما در کجای این جاده رقم خورده است؟
روایت اهالی کندوان و ساخت تونل
۲ سال بعد از افتتاح راه مخصوص به دلیل صعب‌العبور بودن گذر از این جاده در قله کندوان در ارتفاع ۳۲۰۰ متری، عملیات احداث تونل کلید خورد.
طراحی تونل کندوان توسط Ladislaus von Rabcewicz (مهندس سازه اتریشی و استاد دانشگاه وین)، انجام شد. لازم به ذکر است وی هم‌چنین سازنده پل ورسک از شگفتی‌های مهندسی راه‌آهن ایران نیز بود.
عملیات ساخت این تونل در سال ۱۳۱۴ به کمک اهالی روستای کندوان تبریز که برای کندن کوه فراخوانده شدند، شروع و در سال ۱۳۱۷ به بهره‌برداری رسید.
لازم به ذکر است که عرض این تونل در سال ۱۳۸۱، ۱۱ متر تعریض شد و به حالت دو طرفه درآمد.
گذری در زیباترین جاده ایران
نشریه BMW Magazine با توصیف جاده چالوس در قالب «کوه‌های قد کشیده البرز، زنجیره‌ای از تعداد زیادی قله‌های بالای ۴۰۰۰ متر و پیچ‌های تندی که جاده چالوس از میان آن‌ها می‌گذرد. از کرج به سمت شمال، ابتدا به صخره‌هایی ناهموار می رسیم و بعد از آن جنگل‌های بی‌انتهای راش پرده از رخ می‌کشند که اقلیم گرگ، یوز و خرس‌هاست. درست همینجاست در پایان راه که دریای کاسپین (خزر) در افق نمایان می‌شود. آیا می‌توان از این جاده انتظار بیشتری داشت؟» این جاده را به عنوان چهارمین مسیر هیجان‌انگیز جهان برای رانندگی معرفی و انتخاب کرده است.
از دیگر جاذبه‌های این جاده می‌توان به سد امیرکبیر (کرج)، آبشارها، قلعه‌ها، امام‌زاده‌ها، روستاهای کوچکی همچون خور، آسارا، گچسر، مرزن‌آباد، سیابیشه، واریان و… اشاره کرد. هم‌چنین در طول این مسیر رستوران‌ها و اقامت‌گاه‌هایی با قدمت بیش از ۷۰ سال نیز وجود دارد که هم‌اکنون به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
سخن آخر
زین پس کت‌مپ در جاده چالوس و سفرهای جاده‌ای همراه شما خواهد بود. در مطالب بعدی به چگونگی این همراهی خواهیم پرداخت.
روایت و خاطره شما از زیباترین جاده ایران چیست؟